W dzisiejszych czasach nawigacja stała się czymś powszechnym, a w niebo patrzymy przelotnie, nie zwracając uwagi co na nim jest. Okazuje się jednak że to co nad nami jest bardzo ciekawe i piękne. Znajomość gwiazdozbiorów może być przydatna i uratować nam nie raz skórę.
Gwiazdozbiór to określony obszar na sferze niebieskiej. Gwiazdy należące do tej przestrzeni nie są ze sobą zazwyczaj fizycznie związane. Ich bliskie położenie na niebie jest wywołane geometrycznym efektem rzutowania ich położeń na niebie. Taki zbiór musi być ustalony przez Międzynarodową Unię Astronomiczną, która ostateczny podział zatwierdziła w 1930 roku. Dzieląc sfery niebieskie na 88 gwiazdozbiorów.
Podział
Jeden ze sposobów klasyfikacji jest zależny od ruchów ziemi wokół słońca. W zależność od tego w jakim miejscu znajduje się ziemia, dane gwiazdozbiory będą widoczne na niebie. Można je podzielić na następujące kategorie:
- Wiosenne gwiazdozbiory: widoczne od marca do maja. Np. Panna, Wilk.
- Letnie gwiazdozbiory: widoczne od maja do sierpnia. Np. Łabędzi, Pegaz.
- Jesienne gwiazdozbiory: widoczne od września do listopada. Np. Baran, Ryby.
- Zimowe gwiazdozbiory: widoczne od listopada do lutego. Np. Wielki Pies, Rak.
Innym sposobem używanym przede wszystkim przez astronomów, odnosi się do podzielenia nieba na kilka sfer. Spowodowane jest to tym, że niektóre gwiazdozbiory widoczne są tylko z konkretnych miejsc na ziemi. Są to:
- Gwiazdozbiory okołobiegunowe północne: Widoczne tylko na półkuli północnej. Np. Wielka Niedźwiedzica, Kasjopeja.
- Gwiazdozbiory okołobiegunowe południowe: Widoczne tylko na półkuli południowej. Np. Krzyż Południa, Paw.
Na naszym rodzimym kawałku nieba, także możemy kilka z nich zobaczyć. Cały rok można znaleźć takie konstelacje jak: Wielka Niedźwiedzica, Mała Niedźwiedzica, Gwiazdozbiór Smoka i Gwiazdozbiór Żyrafy. Na zimowym niebie: Perseusza, Barana, Bliźniąt czy Byka. Natomiast na sierpniowym letnim niebie: Herkulesa, Wężownika, Węża, Korony Południowej czy Mikroskopu. Warto podkreślić że można je zobaczyć gołym okiem.
Przeczytaj również: Zmiany klimatyczne na przestrzeni czasu
Zastosowanie
Kiedyś z powodu braku nawigacji, to właśnie niebo pełniło funkcje kierunkowskazu. A przede wszystkim właśnie gwiazdozbiory. Bo znając ich położenie i wiedząc jak wyglądają możemy znaleźć upragniony kierunek. Marynarze czy odkrywcy potrafili dzięki nim określić szerokość geograficzną. Punktem odniesienia zawsze była gwiazda Polarna (w konstelacji Małej Niedźwiedzicy). Szukano na przykład Wielkiego Wozu, który nakierowywała właśnie na tą gwiazdę.
Konstelacje były przydatne także do mierzenia czasu. Szczególnie pomocne w rolnictwie do określenia pór roku. Przez to że wiele z nich widoczne są tylko w danych miesiącach. Tak wykorzystywali je choćby Egipcjanie. Natomiast Grecy utożsamiali konstelacje z danymi wydarzeniami czy postaciami z mitów - np. gwiazdozbiór Oriona i Perseusza. Także w Chinach czy już wcześniej wspomnianym Egipcie, zbiory gwiazd miały znaczenia symboliczne lub religijne.
Gwiazdozbiory miały duże znaczenie w życiu ludzi, bo już ok. 4000 lat p.n.e. starano się je wykorzystywać. Potrafiły pomagać w odnajdywaniu się w świecie, czasie czy kulturze. Znaleźć je można również w rozrywce, bo szukanie ich może być niezłą zabawą i pomysłem na spędzenie wieczoru. Zawsze trzeba pamiętać o odpowiednim miejscu na obserwacje. Najlepiej nada się wysoki punkt, z daleka od miasta i domów, a przede wszystkim wszelkich lamp i świateł. No to co. brakuje tylko koca, dobra przekąska i szykuje się naprawdę piękna noc pod gwiazdami...
