Konflikt rosyjsko-ukraiński oraz polityka zagraniczna Rosji w 2020 roku

Majdan, Krym, Wschód...

W 2013 roku uwagę mediów przyciągnęła kwestia umowy o stowarzyszeniowej Ukrainy i Unii Europejskiej. Pod koniec listopada tego roku, w Wilnie odbył się szczyt, na którym obecny był prezydent Janukowycz. Europejscy dyplomaci mówili, że sytuacja nie jest łatwa i Kijów przeciąga w czasie złożenie podpisu. Przed wizytą w Wilnie Janukowycz spotkał się z rosyjskimi dyplomatami, którzy zwracali uwagę na to, że po podpisaniu umowy ekonomiczne relacje między krajami będą się pogarszały. Ostatecznie wahanie Janukowycza doprowadziło do niepodpisania umowy. Tłumaczono, że Ukraina straci na tym ekonomicznie, w dodatku więcej niż Europa.

– Dzisiaj nie możemy przeciwstawiać polityki Zachodu i Wschodu. Powinniśmy znaleźć taką drogę, która byłaby wygodna dla wszystkich stron. Ukraina nie musi stracić obecnego ekonomicznego stanu rzeczy - mówił Janukowycz w Wilnie.

Rosja miała wpływ na decyzję władz ukraińskich, wykorzystując choćby sytuację na rynku energetycznym - przez podwyższanie ceny na eksport gazu.

– Jesteśmy po stronie narodu ukraińskiego i nie będziemy poddawać się zewnętrznemu naciskowi, zwłaszcza ze strony Rosji - powiedział na szczycie w Wilnie szef Rady Europejskiej Herman Van Rompuy. Ukraiński prezes Rady Ministrów Azarow zapewniał, że negocjacje z Unią będą trwały, ale teraz podpisanie umowy sprawi pogorszenie się warunków socjalnych w kraju. Następnie wyruszył na konsultację do Moskwy.

Po tej decyzji ukraińskich władz, w nocy 30 listopada 2013 roku, na Majdan w Kijowie wyszło kilkaset studentów, którzy protestowali przeciwko decyzji o niepodpisywaniu umowy. Protestujący zostali wtedy pobici przez specjalny oddział milicji „Berkut”. Później na ulice Kijowa wyszło więcej osób. Był to początek Rewolucji Godności, podczas której zbitych zostało ponad sto osób.

Gdy na Ukrainie rozwijała się rewolucja, Janukowycz dalej prowadził negocjacje z Rosją w ramach międzynarodowej komisji rosyjsko-ukraińskiej (podpisano wtedy kilka umów gospodarczych). 16 stycznia 2014 roku Rada głosuje za tzw. „ustawami dyktatorskimi”, które były w pewnym zakresie wzorowane na ustawach rosyjskich, szczególnie definicje: „działalność ekstrymistyczna” i „obcy agent”. Rosja była przeciwko protestom obywateli Ukrainy, nazywając to „uzbrojonym przewrotem”. W celu wyjścia z sytuacji kryzysowej negocjowali z Janukowyczem francuscy dyplomaci. To właśnie oni byli świadkami strzałów do protestujących, które pochodziły z dachów budynków na Majdanie - w akcji mieli brać udział snajperzy rosyjscy. O wydarzeniu wspominał dyplomata Eric Founier w wywiadzie dla France-3. W styczniu-lutym 2014 roku na całej Ukrainie odbyły się protesty. Później Janukowycz i inni posłowie z Partii Regionów uciekają z kraju.

Wiosną 2014 roku, na Krymie zaczęły się pojawiać prorosyjskie manifestacje, były obecne też proukraińskie. Po jakimś czasie krymskie władze postanowiły ogłosić niepodległość i przeprowadzić referendum. Władze ukraińskie były przeciwko, argumentując, że jeśli referendum miało by się odbyć, to na całym terytorium Ukrainy, a nie tylko w jednym regionie. Przed referendum władze krymskie zwróciły się do prezydenta Rosji z prośbą o pomoc w jego przeprowadzaniu. Putin postanowił wysłać tam wojska rosyjskie, tzw. „zielonych ludzików”, ale nigdzie oficjalnie o tym nie wspominał, mówiąc, że to lokalne siły samoobrony. Także w tych wydarzeniach brali udział przebrani za milicjantów wojskowi rosyjscy.

Po referendum, którego nie uznawał Zachód, Werchowny Sowiet Rosji uznał Krym i Sewastopol za nowe regiony Federacji Rosyjskiej. Prorosyjskie siły w Donbasie widząc co się dzieje na Krymie, postanowiły zorganizować falę protestów w obwodach Donieckim i Ługańskim. Osoby zdecydowane protestować otrzymały broń. Władze ukraińskie postanowiły rozpocząć operację antyterrorystyczną, która trwa do dziś. Separatyści na wschodzie otrzymali wsparcie od Rosji, zarówno militarne, jak i humanitarne, co pomogło konfliktowi trwać.

Następnie miała miejsce katastrofa międzynarodowego samolotu MH-17, który spadł w obwodzie Donieckim, spadł także samolot z ukraińskimi żołnierzami. Komisje śledcze w tych sprawach uwzględniają wykorzystanie broni przywiezionej z Rosji. W tych czasach tzw. władzom na osobnych terytoriach obwodów Donieckiego i Ługańskiego udało się przeprowadzić podobne do referenda, do tego, które odbyło się na Krymie. Separatyści ogłosili niepodległość dwóch republik (DRL i ŁRL) i zwrócili się do władz rosyjskich z prośbą o przyjęcie ich do składu Federacji. Rosja nie śpieszyła się z podjęciem decyzji, która nie zapadła do dziś. Mówi się, że Rosja po prostu nie była przygotowana na przyjęcie „pod swoją opiekę” kolejnych terytoriów.

Poseł do Wegrownej Rady Ukrainy Dmytro Tymczuk zapewnia, że „w kolejnych latach siły Antyterrorystyczej Operacji mogą przeprowadzić wielki atak na przeciwnika w Donbasie i odbić okupowane przez separatystów terytoria ukraińskie”. Tymczuk powoływał się na słowa sekretarza Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Oleksandra Turczyowa, który powiedział, że 2017 rok będzie decydującym w kwestii odzyskania okupowanych terytoriów. Według posła „władze Ukrainy nie rozważają rozwiązania wojskowego konfliktu w Donbasie, co w efekcie doprowadzi do martwego punktu, ale jest inne rozwiązanie tego pytania”.

– Przy tej konfiguracji rosyjsko-terrorystycznych wojsk, które są obecne w Donbasie, siły ATO mogą wykonać zadania wojskowe, wykonując atak na przeciwnika. Siły zbrojne mogą skończyć z nieuznanymi republikami DRL i ŁRL - powiedział Tymczuk dla wydania GORDON.

Ukraina nadal utrzymuje relacje dyplomatyczne z Rosją, nawet po kilku próbach ich zerwania. Niektóre miasta zerwały partnerstwa z miastami Federacji Rosyjskiej. Na wschodzie Ukrainy nadal prowadzone są negocjacje trójstronne (Rosja, Ukraina, UE [Francja, Niemcy]). Wypracowano warunki umowy „Mińsk-3”, której jednym z warunków jest rozgraniczenie pomiędzy stronami konfliktu i pokoju. Nie są one spełniane w pełnym zakresie przez obydwie strony.

- Dziś Rosja jest gotowa oddać Donbas tylko na własnych warunkach. Jednak Ukraina może przejąć inicjatywę i zrealizować swój scenariusz odzyskania okupowanych terytoriów. Mam nadzieję, że na Ukrainie w końcu zapanuje pokój i odzyska ona zarówno Donbas, jak i Krym. Jednak trzeba skupić się na następujących aspektach: walce z wewnętrznym populizmem, skutecznej walce z korupcją, militarnym rozwiązaniu konfliktu - powiedział w wywiadzie dla „Nowoje Wremia” zast. Ministra dsp. Okupowanych terytoriów Heorgij Tuka.

Geopolityczne relacje Rosji

Zewnętrzne geopolityczne ambicje w Rosji rozpoczęły się niemal natychmiast po rozpadzie ZSRR. Dlatego Rosja jest często nazywana następcą lub spadkobiercą Związku Radzieckiego. Pierwszym udanym eksperymentem rosyjskiej zagranicznej ekspansji jest Naddniestrzańska Republika Mołdawska w 1992 roku [1]. Równolegle od 1988 do 1994 roku miał miejsce konflikt Karabaski [2]. W latach 1991-1992 trwała Wojna w Osetii Południowej [3]. Jej kontynuacją była rosyjsko-gruzińska wojna w 2008 roku [4]. Potem były dwie rosyjsko-czeczeńskie wojny w 1994-1996 [5] roku i 1999-2009 roku [6]. Tadżykistan, Abchazja, Dagestan, Gruzja – Rosja brała udział we wszystkich tych konfliktach na terytorium byłego Związku Radzieckiego, występując w konflikcie lub dostarczając broń i wyposażenie jednemu z walczących krajów. Rosyjską praktyką jest tworzenie samozwańczych republik na terytorium walki, które odnoszą się z sympatią do Rosji.

W 2014 roku Rosja wkroczyła na terytorium suwerennej Ukrainy i zabrała Krym. Potem wojska rosyjskie pomogły zorganizować wojnę hybrydową na terenie obwodów Donieckiego i Ługańskiego, a opłaceni separatyści urządzali "swoje ludowe republiki" w Charkowie, Odessie i Dnieprze. Po tych wydarzeniach i wprowadzeniu sankcji przeciwko Federacji Rosyjskiej, izolowany od świata cywilizowanego kraj zmienił wektor swojej polityki "z Zachodu na Wschód". Doprowadziło to do konfrontacji Rosji z UE i USA. Różni eksperci nieraz mówili o Zimnej Wojnie 2.0 [7]. Rosja rezygnuje nawet z "sankcyjnych produktów", wyrzucając je na wysypiska [8].

Ostateczną izolację Federacji Rosyjskiej zapewniła interwencja w Syrii po stronie wojsk rządowych prezydenta Asada. W tym czasie, kiedy cywilizowane kraje wspierają siły opozycyjne, Rosjanie walczą po stronie autorytarnego lidera. Rosja brała udział w "wyzwoleniu" miasta Aleppo, w wyniku czego miasto mocno ucierpiało. W walce o Aleppo zginęło ponad 21,5 tys. cywilów [9].

Jednak nie każdemu państwu, które wspierało Rosję w różnych sytuacjach, to się podoba. Najbliższemu sojusznikowi Rosji – Białorusi nie spodobało się oświadczenie rosyjskiego ambasadora o tym, że język białoruski został sztucznie stworzony w 1926 roku, a Białoruś jest częścią Rosji [10]. Wcześniej prezydent Białorusi Łukaszenko wyraził protest przeciwko lokalizacji bazy rosyjskiej na terytorium swojego państwa [11].

Izolacyjna polityka Rosji nie doprowadzi do ekonomicznej stabilności lub wzrostu [12]. W przyszłości Rosję czeka upadek, bo na terenie tego państwa przymusem zebrana jest duża liczba narodów – to Jakuci, Czerkiesi, Ingusze, Czuwasze i wiele innych. Po rozpadzie ZSRR powstało korzystne środowisko dla tego, aby utworzyć niezależne republiki ze względu na pochodzenie etniczne [13]. Tak właśnie powstała Uralska Republika i Czeczeńska Republika Iczkerii, jednak nie przetrwały one długo. Pochłonęła je Rosja. Dlatego nie można wykluczać podobnego zdarzenia w przyszłości, kiedy Rosja będzie całkowicie wyczerpana ekonomicznie. Jeśli Rosja będzie podzielona na kilka republik, polityka zagraniczna Rosji jako taka przestanie istnieć, bo nie będzie i Federacji Rosyjskiej. Jeśli jednak państwo utrzyma się w takiej postaci, w jakiej jest obecnie, to politycy będą robić wszystko, aby utrzymać tytuł globalnego gracza na arenie międzynarodowej. Mimo że gospodarka Rosji jest słaba w stosunku do USA i rozwiniętych krajów UE [14], ma dobrze uzbrojoną armię [15], ogromna ilość potężnej techniki wojskowej i co najważniejsze – broń nuklearną [16]. To pozwala Rosji robić liczne prowokacje w stosunku do innych krajów.

Co dalej?

Spróbujmy sobie wyobrazić, w jak Rosja będzie wyglądać w roku 2020. Istnieją 2 scenariusze:

1. Najbardziej prawdopodobny – w 2020 roku Rosja będzie kontynuować agresywną politykę w stosunku do Ukrainy i nadal będzie wetować decyzje ONZ [17]. Tak zwana "Zimna Wojna 2.0" będzie trwać dopóki Rosja ma wszystkie niezbędne zasoby. Jest mało prawdopodobne, że w 2018 roku Putin przegra wybory prezydenckie, a więc w konsekwencji – zwrot Krymu, zakończenie konfliktu w Donbasie i w Syrii jest mało prawdopodobne. Ale możliwe są różne prowokacje, do których doprowadzała Rosja wcześniej [18].

2. Mało prawdopodobny scenariusz. W wyniku zamachu stanu radykalnie zmienia się rosyjska władza. Historia lubi się powtarzać. W 1914 roku Imperium Rosyjskie przystąpiło do Pierwszej wojny Światowej, natomiast już w 1917 roku miał miejsce zamach stanu, a dynastia Romanowów straciła władzę. Może i 2017 będzie ostatnim rokiem dla autorytarnego reżimu Putina i Miedwiediewa, a już w 2020 roku zobaczymy szereg innych niezależnych państw na terenie dzisiejszej Federacji Rosyjskiej. Również w wyborach prezydenckich w Rosji w marcu 2018 roku może wygrać ten kandydat, który stworzyłby „Nową Rosję”. Ten kraj zwróciłby Krym i zakończyłby wojnę na Donbasie. Również nawiązałby dobre stosunki z krajami Unii Europejskiej i USA. Jednak po śmierci Niemcowa takiego kandydata będzie trudno znaleźć.

Tak czy inaczej Rosja to kraj z nieprzewidywalną polityką. Aneksja Krymu, hybrydowa wojna w Donbasie i konflikt syryjski – jest mało prawdopodobne, że takich globalnych zmian oczekiwali przeciętne mieszkańcy planety. Oba scenariusze będą towarzyszyć zmianom lub wewnątrz kraju (opcja 2), lub też poza jej terytorium (opcja 1).

Źródła:

1) wprost.pl, Francuski-dyplomata-Na-Majdanie-wsrod-snajperow-byli-rosyjscy-agenci, wprost.pl/swiat/506977/Francuski-dyplomata-Na-Majdanie-wsrod-snajperow-byli-rosyjscy-agenci.html (07.01.17);

2) obozrevatel.com, na-evromajdane-zhdut-pereodetyij-v-berkut-rossijskij-spetsnaz, obozrevatel.com/politics/87265-na-evromajdane-zhdut-pereodetyij-v-berkut-rossijskij-spetsnaz.htm (07.01.17);

3) polskieradio.pl, Rewolucja-na-Majdanie-Rosjanie-brali-udzial-w-ataku, , polskieradio.pl/5/3/Artykul/1382609,Rewolucja-na-Majdanie-Rosjanie-brali-udzial-w-ataku (09.01.17);

4) nv.ua, Spustya-god-stalo-izvestno-kak-yanukovich-gotovilsya-k-podpisaniyu-associacii-s-es-i-kak-peredumal, nv.ua/ukraine/spustya-god-stalo-izvestno-kak-yanukovich-gotovilsya-k-podpisaniyu-associacii-s-es-i-kak-peredumal-22158.html (09.01.17);

5) youtube.com, Rozcharovanye Vilniusa. Kak eto bylo, youtube.com/watch?v=zQJIy8x1toE (09.01.17);

6) gordonua.com, Tymchuk-sily-ato-mogut-pokonchit-s-dnr-i-lnr-vopros-v-tom-kak-na-eto-otreagiruet-rossiya, gordonua.com/news/war/tymchuk-sily-ato-mogut-pokonchit-s-dnr-i-lnr-vopros-v-tom-kak-na-eto-otreagiruet-rossiya-166414.html (10.01.17);

7) wschodnik.pl, Kreml-jest-gotowy-oddac-donbas-tuka, wschodnik.pl/ukraina/item/9484-kreml-jest-gotowy-oddac-donbas-tuka.html (10.01.17);

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Transnistria_War

[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Nagorno-Karabakh_War

[3] https://en.wikipedia.org/wiki/1991%E2%80%931992_South_Ossetia_War

[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Russo-Georgian_War

[5] https://en.wikipedia.org/wiki/First_Chechen_War

[6] https://en.wikipedia.org/wiki/Second_Chechen_War

[7] https://www.theguardian.com/world/2014/nov/19/new-cold-war-back-to-bad-old-days-russia-west-putin-ukraine

[8] https://lenta.ru/news/2016/08/12/sanctions2018/

[9] http://www.syriahr.com/en/?p=57451

[10] http://www.radiosvoboda.org/a/28192639.html

[11] http://www.rbc.ru/politics/06/10/2015/5613ebe59a794769839c9e3f

[12] http://www.radiosvoboda.org/a/28220151.html

[13] https://en.wikipedia.org/wiki/Ethnic_groups_in_Russia

[14] http://www.tradingeconomics.com/russia/gdp

[15] http://www.globalfirepower.com/countries-comparison-detail.asp?form=form&country1=United-States-of-America&country2=Russia&Submit=Compare+Countries

[16] http://www.independent.co.uk/news/world/politics/the-nine-countries-that-have-nuclear-weapons-a6798756.html

[17] https://www.youtube.com/watch?v=iArXv64tCJA

[18] http://uatoday.tv/news/raf-jets-intercept-russian-heavy-bombers-near-british-air-borders-752433.html

Zdjęcia: Jakub Ochnio / Kolektyw Fotografów AFTERIMAGE