Każdy z nas odbiera bodźce zewnętrzne trochę inaczej. Jednak co dla niektórych może być zwykłym dźwiękiem, dla osoby obdarzonej synestezją staje się feerią barw. To zjawisko szczególnie często pojawia się u artystów. Co kryje się za "widzeniem barw" i jakie są charakterystyczne cechy tego fenomenu?
Synestezja (z greckiego, syn - razem i aisthesis - czucie, postrzeganie) to stan, w którym dany bodziec jest postrzegany przez wiele zmysłów. Dziecko słysząc dany dźwięk może łączyć usłyszane słowo z konkretnym kolorem. Dotychczas opisano ponad 60 odmian tego sposobu odbierania rzeczywistości. Do znanych synestetyków należą Lady Gaga, Billie Eillish, Stevie Wonder czy też irlandzka pianistka Svetlana Rudenko, która postrzega dźwięki jako obrazy.
Charakterystyczne cechy
Istnieje pięć kryteriów, na podstawie których możemy odróżnić synestezję od zwykłego mechanizmu łączenia wrażeń zmysłowych. Należą do nich:
- Mimowolność. Reakcje na bodziec pojawiają się automatycznie i nie można ich kontrolować, ani ich zatrzymać. Niemożliwym jest też wywołanie takiego stanu "na życzenie".
- Projekcja. Wrażenia takie postrzegane są przez osobę jako coś "z zewnątrz", lecz pozostają blisko niej.
- Stabilność w czasie i powtarzalność. Doznania są stałe i nie zmieniają się z czasem. Jeśli ktoś kojarzył słowo "drzewo" z kolorem niebieskim, to już zawsze tak będzie.
- Pamięć. Reakcja na bodziec zostaje zapisana w umyśle i może być przywołana w przyszłości. Dzieje się tak nawet, gdy czynnik ją wywołujący przestał działać.
- Emocje. Istnieje przeświadczenie o realności własnych doświadczeń.
Przeczytaj także: Mity o studiowaniu - to nie tak jak w filmach
Rodzaje synestezji
Do najbardziej powszechnych typów zaliczamy:
- Graf-kolor. To kojarzenie liter i liczb z konkretnymi kolorami. Występuje najpowszechniej.
- Leksykalno-smakowa. Poszczególne wyrazy wywołują jednocześnie różne bodźce smakowe.
- Kolorowa muzyka. Dźwięki oraz melodie są łączone z widzeniem różnych barw.
- Niewzrokowe współwrażenia. Sama obecność bodźca powoduje wrażenia czuciowe lub smakowe.
- Sekwencje przestrzenne. Daty lub dni tygodnia są kojarzone z formami przestrzennymi lub geometrycznymi (spirale, figury, linie).
Przyczyny występowania
Istnieje podejrzenie, że owa przypadłość może być dziedziczna i najczęściej pojawia się we wczesnym dzieciństwie, jednak do tej pory nie wykonano dość szczegółowych analiz w tym kierunku. Jednakże badanie neuroobrazowania wskazuje na biologiczną podstawę tego zjawiska. Występuje ono częściej u osób ze spektrum autyzmu oraz u chorych na padaczkę. Możemy je zaobserwować także u ludzi z zespołem sawanta – gdy zaburzenie rozwoju współistnieje z wybitnymi uzdolnieniami i doskonałą pamięcią.
Leczenie i sposób wykrywania
Synestezja wrodzona nie podlega leczeniu. Synestetycy są po prostu przyzwyczajeni do takiego sposobu postrzegania rzeczywistości. Sprawa wygląda inaczej w przypadku gdy to zjawisko pojawia się nagle. W takim przypadku konieczne jest przeciwdziałanie chorobie, która była przyczyną takiego doświadczenia.
Jedną z najpopularniejszych metod wykrywania jest badanie D. Eaglemana, które pozwala na ujawnienie synestezji graf-kolor. Test można znaleźć na stronie http://www.synesthete.org.
Odmienne postrzeganie bodźców zewnętrznych może być w wielu aspektach pomocne. Szczególnie usprawnia proces nauki języków obcych, gdzie kluczowe jest dostrzeganie wzajemnych powiązań i zapamiętywanie słów. Wyzwaniem pozostaje umiejętne korzystanie z owego daru.
